Razılık ve Kul Hakkı

İslam dini başkalarının haklarına saygı gösterilmesini ister. İnsanların can ve mal güvenliğini tehlikeye atacak, onların temel hak ve özgürlüklerini ihlal edecek her türlü davranıştan kaçınılmasını emreder. Doğal olarak kul hakkına saygı göstermek de İslamiyette en çok önem verilen konulardan biridir.

İnancımıza göre Yüce Allah kul hakkını asla affetmez. Kul hakkı yiyen kişi, ne kadar tövbe ederse etsin, hak sahibinden helallik almadığı sürece günahının affedilmesi mümkün değildir. Bu sebeple kul hakkı konusunda çok duyarlı, çok titiz olmak gerekmektedir. Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) bir hadisinde, “Kimin üzerinde kardeşine karşı ırz veya başka bir şey sebebiyle hak varsa, dinar ve dirhemin bulunmadığı kıyamet (ve hesaplaşmanın olacağı gün) gelmeden önce daha burada iken helalleşsin…” buyurarak bu konuda bizleri açıkça uyarmıştır.

Tasavvufi yorumlarımızdan biri olan Alevilik-Bektaşilik kültüründe de kul hakkının özel ve ayrı bir yeri vardır. Kul hakkı yiyen kimseler âdeta toplumdan dışlanır. Örneğin Alevilik- Bektaşilikte büyük önem verilen ve bir ibadet olarak kabul edilen cem törenlerine, üzerinde kul hakkı bulunan kimselerin katılması uygun görülmez. Bu sebeple cem töreni başlamadan önce pîr yani dede, ceme katılanlara Kur’an‘dan bazı ayetler okuyarak şu uyarıları yapar: “Canlar! Hep birlikte ibadet edeceğiz, yolumuz rıza yoludur. Biz sizi sizden alıp Hakk’a teslim edeceğiz, özünüzdeki Hakk’la dâr ve didâr olacaksınız. Yüce Allah Kur’an’da; “Şu bir gerçek ki, müminler sadece kardeştirler. O hâlde kardeşleriniz arasında barışı sağlayın” emrini veriyor. Başka ayette de Rabb’imiz, “Ey huzura kavuşmuş insan! Sen ondan razı, o da senden razı olarak Rabb’ine dön. Seçkin kullarımın arasına katıl ve cennetime gir!” buyuruyor. Biz de size soruyoruz: Birbirinizden razı mısınız? Eğer kul kuldan razı olursa Allah da o kuldan razı olur. Aranızda birbirine dargın olanlar, üzerinde kul hakkı bulunanlar varsa dâr meydanına çıksın ve özünü dâra çeksin. Eğer yoksa “Allah eyvallah” deyiniz. “Birbirinizden razı mısınız? Birbirinize haklarınızı helal ediyor musunuz?” diye üç defa sorar. Ceme katılanlar hep beraber, “Allah eyvallah” diyerek yere niyaz ederler. Cemin önemli bir parçası olan bu uygulamayla dede, törene katılan herkesten, birbiriyle helalleşmelerini ister. Şayet ceme katılan kişiler arasında hakkı çiğnenen, yenen, haksızlığa uğrayan varsa onların hakları verilir. Ancak helalleşme gerçekleştikten sonra ceme devam edilir.